Rabka-Zdrój

Miasteczko uzdrowiskowe (13,2 tys. mieszkańców) położone w uroczej kotlince na pograniczu Gorców i Beskidu Wyspowego. Razem z sąsiednimi miejscowościami- Rdzawką, Ponicami i Chabówką - tworzy niewielką gminę.

Stanowi ważny ośrodek turystyczny, letniskowy i rekreacyjny, a funkcjonujące tu źródła lecznicze i łagodny mikroklimat stawiają Rabkę w rzędzie największych polskich uzdrowisk. Szczególnie dobre wyniki osiąga się tutaj w leczeniu wszelakich schorzeń dzieci, stąd też Rabka uzyskała zaszczytny tytuł „Miasta Dzieci Świata”.
Sprzyjająca zaludnieniu dolina Raby została zasiedlona w ramach kolonizacji prowadzonej przez cystersów szczyrzyckich, którzy od wojewody krakowskiego Teodora Gryfity otrzymali upoważnienie do prowadzenia akcji osadniczej na tzw. „terytorium ludźmierskim”. Dokument księcia Bolesława Wstydliwego z 1254 r. potwierdza te nadania, wymieniając jednocześnie po raz pierwszy nazwę miejscowości „sal in Rapschyca”. Dokument ten znamy co prawda dopiero z piętnastowiecznych przekazów Jana Długosza, ale dowodzi on, że od najdawniejszych czasów w lokalnych źródłach eksploatowano cenne solanki. Rosnące znaczenie osady spowodowało wydanie aktu lokacyjnego przez króla Kazimierza Wielkiego w 1364 r., który zezwalał Mikołajowi z Ujścia na założenie wsi położonej pomiędzy rzekami Słonką, Kasinką i Rabą, wedle przepisów prawa magdeburskiego. Pod koniec XV w. Rabka weszła w skład parafii w Mszanie Dolnej, niedługo później właścicielami wsi i okolicznych terenów zostali Jordanowie herbu Trąby. Za ich sprawą - a zwłaszcza na skutek starań Wawrzyńca Spytka Jordana, kasztelana krakowskiego - w Rabce powstała osobna parafia i zbudowano pierwszy kościół w roku 1565. Jednym z rabczańskich proboszczów, którzy na trwale wpisali się do dorobku nauki polskiej był prof.  Szymon Petrycy, który przetłumaczył na język polski dzieła Arystotelesa. W XVI -XIX w.  właścicielami Rabki byli m.in. Zebrzydowscy, Przyłęccy, Konopniccy, Wielopolscy i Zubrzyccy. Na ten okres datuje się również zwiększone zainteresowanie miejscowymi źródłami, z których dawno już korzystała miejscowa ludność lecząc pospolite choroby.  Sól była towarem niezwykle pożądanym toteż w 1568 r. król Zygmunt August wydał pozwolenie na poszukiwania i kopanie soli w okolicach Rabki.  Zadanie to realizował Jerzy Grossman, mieszczanin oświęcimski, a później Marcin Konopnicki. Większych pokładów nie znaleziono, za to powstały warzelnie, dzięki którym można było uzyskiwać sól z miejscowych cieków wodnych.
Początek kariery uzdrowiskowej i zwiększającego się zainteresowania miejscowymi źródłami wiąże się z postacią prof. Józefa Dietla, wybitnego polskiego balneologa i badacza karpackich źródeł mineralnych. Działając na zlecenie właściciela Rabki Juliana Zubrzyckiego, ustalił skład chemiczny rabczańskich źródeł, wykazując, że zawierają one leczniczy jod, brom i chlorek sodu w ilościach, które stawiają je na czołowym miejscu w Europie. Wyniki tych badań potwierdziła Akademia Wiedeńska. Od lat sześćdziesiątych XIX w. rozpoczęto budowę pierwszych urządzeń zdrojowych, tzw. „Łazienek”, powstały liczne hoteliki i pensjonaty, udrożniono zasypane przez Austriaków źródła „Maria”, „Rafaela”, „Krakus”, „Kazimierz”. Status uzdrowiska Rabka uzyskała w 1864 r., a rozwojowi miejscowości i napływowi kuracjuszy sprzyjało uruchomienie Galicyjskiej Kolei Transwersalnej oraz ogólny trend do wyjazdów turystycznych, związany z „odkryciem” Zakopanego i Podhala. Równocześnie rozwijały się miejscowe rzemiosła, zwłaszcza garncarstwo, Rabka słynęła również z rzeźbiarstwa w drewnie i wyrobu świątków ludowych.  Przejęcie uzdrowiska przez rodzinę Kadenów pod koniec XIX w. oraz odzyskanie przez Polskę niepodległości spowodowało, że Rabka stała się kurortem o międzynarodowej renomie, zwłaszcza w leczeniu chorób dziecięcych. Rozporządzeniem prezydenta I. Mościckiego z 1928 r. uzdrowisko rabczańskie wraz z sąsiednimi wsiami zostało objęte ochroną prawną w celu zachowania jego przyrodniczych i leczniczych walorów. Co roku przyjeżdżało tu kilkanaście tysięcy kuracjuszy.
W okresie okupacji hitlerowskiej Rabka stała się zapleczem dla zbrojnego podziemia, przez pewien czas rezydował tu nawet sztab Inspektoratu ZWZ-AK z Nowego Sącza.  Liczne „wsypy” konspiracyjne z lat 1941–42 stały się jednak przyczyną rozbicia struktur podziemnego państwa. W Rabce i w okolicznych lasach dynamicznie rozwijała się partyzantka, przeprowadzono wiele błyskotliwych akcji zbrojnych przeciwko okupantowi. Luboń Wielki był nawet nazywany „Polską Górą”, z racji silnego nasycenia oddziałami partyzanckimi. Rozwijało się również tajne nauczanie, którego zręby tworzyła Zofia Sutorowska. Ksiądz Stanisław Dunikowski, działacz konspiracyjny, organizował w ramach PCK pomoc dla najbardziej poszkodowanych. Okupacja niemiecka zakończyła się z chwilą wkroczenia oddziałów Armii Sowieckiej pod koniec stycznia 1945 r.
Najważniejszym wydarzeniem w powojennej historii Rabki było nadanie jej praw miejskich w 1953 r. W późniejszych latach gruntownie zmodernizowano układ komunikacyjny zdrojowiska, zbudowano sieć instalacji sanitarnych i wodociągowych, powstały nowe sanatoria i centra rehabilitacyjno-lecznicze. Aktualnie do Rabki przybywa rocznie kilkanaście tysięcy kuracjuszy i turystów, znajduje się tutaj kilkanaście budynków sanatoryjnych i szpitalnych wyposażonych w nowoczesny sprzęt leczniczy. Dzieci leczą tu głównie astmę oskrzelową, nieżyty alergiczne i przewlekłe schorzenia górnych dróg oddechowych, choroby reumatyczne i cukrzycę dziecięcą. W uzdrowisku funkcjonuje 9 źródeł mineralnych, z których najbardziej wydajne to: „Bolesław”, „Warzelnia” i „Rabka 19”. Okolice Rabki charakteryzują się również niezwykle korzystnym bioklimatem, wysokim nasłonecznieniem, łagodnymi wiatrami i prawie całkowitym brakiem mgieł.
 

Warte uwagi

Informacje krajoznawcze:
1. Najcenniejszym zabytkiem Rabki jest piękny, drewniany kościółek p.w. św.  Marii Magdaleny.  Został on zbudowany w latach 1600–1606, na miejscu poprzedniego, zniszczonego najprawdopodobniej przez pożar lub powódź. Od 1936 r. funkcjonuje w nim Muzeum Etnograficzne im. Władysława Orkana z bodaj największą w Polsce wystawą świątków ludowych. Funkcje sakralne starej świątyni przejął znajdujący się nieopodal, nowy kościół murowany. Stary kościółek jest wspaniałym przykładem ludowej sztuki ciesielskiej. Został wykonany z drewna modrzewiowego, opartego na kamiennych fundamentach. Zarówno dach, jak i ściany pokryte są gontem. W 1774 r. dokonano częściowej przebudowy świątyni, dodając dzwonnicę z kopułą o dwóch baniach barokowych. We wnętrzu znajduje się polichromia, wykonana przez księdza Antałkiewicza na początku XIX w. Z tego okresu pochodzi także drewniany ołtarz główny, przedstawiający Św. Trójcę. Ołtarze boczne i organy są nieco starsze i pochodzą ze schyłku wieku XVIII. Wokół kościółka rosną wspaniałe drzewa zabytkowe zasadzone w XVII w. (dęby i lipy), a w okalającym murku znajdują się stacje drogi krzyżowej.
2. Obok kościoła stoi budynek „organistówki” z 1860 r., przeniesiony spod kościoła w Niedźwiedziu, gdzie pełnił funkcję karczmy.
3. W centrum Rabki na ul. Zdrojowej znajduje się kościół p.w. św. Teresy (dawna kaplica zdrojowa) zbudowany ze składek wiernych  w 1928 r. Po II wojnie światowej posługę kapłańską pełnił tutaj ks. Mieczysław Maliński, przyjaciel i biograf Jana Pawła II. 
4. W Rabce można zobaczyć kilka starych obiektów uzdrowiskowych, pamiętających jeszcze XIX wiek.  Są to wille „Kazimierz”, „Anioł”, „Pod Trzema Różami”, czy willa „Luboń”.
5. W Rabce działa Państwowy Tatr Lalek „Rabcio”, który powstał w 1949 r. jako maleńki teatrzyk kukiełkowy. W ciągu kilkudziesięciu lat istnienia odniósł wiele sukcesów artystycznych, występował na scenach całego świata m.in. w Szwecji, Niemczech, Hiszpanii, Meksyku i Jugosławii. Uprawia różne formy sceniczne (baśń, kabaret, musical) i najchętniej przedstawia je najmłodszym rabczańskim kuracjuszom oraz dzieciom z okolicznych miejscowości. 
6. W parku rozrywki „Rabkoland”, przy ul. Podhalańskiej, znajduje się Muzeum Orderu Uśmiechu, w którym prezentuje się pamiątki związane z kawalerami tego odznaczenia. 
7. Naprzeciw stacji kolejowej stoi jedyny w Polsce pomnik św. Mikołaja.
8. Tradycje dawnego rzemiosła w Rabce i sąsiedniej Skomielnej Białej podtrzymują p. Edward Gacek i Adam Kościelniak (pracownia garncarska) oraz Waldemar Kuniczuk i Zygmunt Wojtowicz (rzeźba ludowa).

Powiązane informacje

Villa Gorczańska

Rabka-Zdrój, ul. Dietla 31

Pensjonat „Prezydent”

Rabka-Zdrój ul. Na Banię 16a

Willa Cicha

Karkula Teresa ul. Cicha 3 34-700 Rabka Zdrój

Pokoje Gościnne „Kubuś”

ul. Tetmajera 17a 34-700 Rabka Zdrój

Willa Zaryte

Rabka-Zdrój ul. Zaryte 25

Noclegi

Rabka-Zdrój ul. Gorczańska 30

Willa Anna

34-700 Rabka Zdrój, ul. Nowy Świat 27

Willa Pod Dębami

ul. Na Banię 37B Rabka-Zdrój

Willa Katarzynka

Gacal Alicja i Bogdan Ul. Poniatowskiego 20 Rabka- Zdrój

Wynajem pokoi „Zuza”

ul. Poniatowskiego 281, Rabka-Zdrój

Dom Wczasowy „Karabela”

34-700 Rabka-Zdrój, ul. Zaryte 14

„Betania” Dom Rekolekcyjno-wypoczynkowy

ul. Cicha 14, Rabka-Zdrój

Pensjonat „Hanusia”

34-700 Rabka Zdrój, ul.Bystra 18

Pokoje gościnne „Panorama”

Rabka-Zdrój ul. Krótka 15D

Pensjonat „Amber”

Ul. Cicha 12 Rabka-Zdrój

Ośrodek Wypoczynkowy „Jan”

Ul. Zakopiańska 32 Rabka-Zdrój

Dom Wczasowy „Markus”

Ul. Krótka 27 Rabka-Zdrój

Patronat medialny

Partnerzy