Łącko

Wieś gminna (2940 mieszkańców) o znakomitych walorach turystycznych, pięknie położona w głębokiej dolinie Dunajca, na pograniczu z Beskidem Sądeckim. Prawdziwą ozdobą Łącka są sady jabłkowe, rosnące na okolicznych, łagodnych wzniesieniach, pięknie kwitnące na początku maja. Odbywa się tu wtedy ?Święto Kwitnącej Jabłoni? - szumna impreza folklorystyczna, ściągająca masę turystów zainteresowanych zarówno folklorem miejscowych Górali Łąckich, jak i potajemną degustacją słynnej śliwowicy.

Pierwszy, znany nam dokument, dotyczący Łącka pochodzi z 1251 r. Właścicielem wsi był wówczas kasztelan sądecki Wydżga, władający także Czorsztynem, Ciężkowicami i Lusławicami.  Oprócz pełnienia funkcji namiestniczych na terenie Sądecczyzny zajmował się również (wg J. Długosza) poszukiwaniem złota, jako że stare podania i legendy oraz niektóre nazwy miejscowe (Złatna, Złotno) mówiły o występowaniu tego cennego kruszcu w dolinie Dunajca. Wspominał o tym nawet w późniejszym okresie Jan Długosz w swych „Rocznikach”. Wydżga  odstąpił Łącko w 1251 r. za 300 grzywien bożogrobcom z Miechowa na mocy dokumentu, którego treść aprobował książę Bolesław Wstydliwy. Książę Bolesław po przejęciu dóbr łąckich ofiarował je swej żonie Kindze w 1257 r.  Ta z kolei uposażyła założony przez siebie klasztor klarysek w Starym Sączu rozległymi włościami w dolinie Dunajca, m.in. Łąckiem. W XVI w. były tu dwie karczmy, młyn, szkoła parafialna i szpital dla ubogich. W połowie XVIII w. wystawiono okazały, murowany kościół, wytwarzano wówczas w Łącku saletrę, używaną następnie do produkcji prochu. Dobra zakonne były dość często puszczane w dzierżawę miejscowym rodom rycerskim. Gospodarzyli tu między innymi Prokop Pieniążek, zasłużony w walkach na Pomorzu Gdańskim, Sebastian Lubomirski pan na Wiśniczu, Stanisław Lubomirski, bohater spod Chocimia, czy Wawrzyniec Spytek Jordan z Zakliczyna. Po I rozbiorze Polski dobra klarysek uległy kasacie i upaństwowieniu, a na przejętych w ten sposób ziemiach cesarz austriacki Józef II rozpoczął planową akcję osadzania kolonistów niemieckich. Kolonia w Łącku (niem. nazwa Wiesendorf) była jedną z największych na omawianym obszarze (75 osób). Z inicjatywy ks. proboszcza Pociłowskiego osiedle zamieszkane przez nowych osadników zostało nazwane Łączki, wśród miejscowych jednak najbardziej zakorzeniło się określenie Niemiecka Wieś. W odróżnieniu od innych kolonii z terenu  Sądecczyzny zamieszkały tu wyłącznie rodziny wyznania rzymsko katolickiego. W okolicy Łącka, w ramach kolonizacji józefińskiej powstały również kolonie w Zagorzynie, Szczereżu, Kadczy, Olszanie i Naszacowicach. W 1835 r. dobra łąckie zakupił hrabia Seweryn Drohojowski – rozpoczął on poszukiwanie legendarnego łąckiego złota, ale działania te nie przyniosły rezultatów. U progu XX w. planowano przeprowadzenie tym fragmentem doliny Dunajca linii kolejowej z Małopolski na południe. Rozważano również koncepcję stworzenia systemu elektrowni szczytowo–pompowych Brzyna – Jazowsko, bądź też zwykłej zapory wodnej. Do realizacji tych koncepcji nie doszło z powodu wybuchu I wojny światowej. Wielkie zasługi dla rozwoju Łącka w XIX i pocz. XX wieku położyła rodzina Chwalibogów, spośród której wywodzili się miejscowi lekarze, aptekarze i burmistrzowie.
W trakcie okupacji niemieckiej Łącko stanowiło bazę na szlaku kurierskim, wiodącym w stronę Węgier, było też zapleczem dla oddziałów partyzanckich, głównie Armii Krajowej.
Sadownictwo w rejonie łąckim na szerszą skalę rozwinęło się na przełomie XIX/XX  wieku za sprawą nauczyciela z miejscowej szkoły Stanisława Wilkowicza oraz księdza Jana Piaskowego. W okresie międzywojennym funkcjonowała tu nawet niewielka gorzelnia, będąca własnością Żyda Samuela Grossbarda. Po wojnie władze łaskawym okiem spoglądały na miejscowe sadownictwo, stworzono ośrodek doświadczalny w pobliskiej Brzeznej, pozwalano niektórym gospodarzom na wyjazdy szkoleniowe do krajów zachodnioeuropejskich. Uprawa śliwy załamała się w latach siedemdziesiątych na skutek inwazji choroby roślin zwanej szarką, roznoszonej przez mszyce. Aktualnie w łąckich sadach hoduje się głównie znakomite jabłka, z tym, że ostały się tylko najsilniejsze, wysokotowarowe gospodarstwa.
 

Warte uwagi

Informacje krajoznawcze:
Nieco powyżej rynku stoi kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela i Michała Archanioła. Świątynia jest murowana, powstała w 1 połowie XVIII w. na miejscu pierwotnej drewnianej. Wewnątrz można zobaczyć sklepienia krzyżowe oraz ołtarz główny, wczesnobarokowy z 1621 r., przeniesiony ze Starego Sącza, z kościoła franciszkanów na pocz. XIX w. Ponadto w wyposażeniu osiemnastowieczne obrazy przedstawiające Matkę Boską Szkaplerzną oraz śluby czystości św. Kingi i Bolesława Wstydliwego. Najstarszym elementem wyposażenia jest XV-wieczna kamienna chrzcielnica, pochodząca jeszcze ze starego, drewnianego kościółka. Ponadto, w bocznej kaplicy obraz św. Antoniego, w nawie bocznej obraz NMP z 1694 r. Chór, barokowa ambona  i organy XVIII-wieczne. Do połowy XVIII w. zmarłych mieszkańców Łącka i okolic grzebano bezpośrednio przy kościele, dopiero potem założono obecny cmentarz.
Na miejscowym cmentarzu znajduje się drewniana kaplica z XVIII w. p.w. św. Anny Samotrzeć, konstrukcji zrębowej na planie wydłużonego ośmioboku, zwieńczona wieżyczką z sygnaturką. Obok kapliczki rośnie wiekowa sosna. Na cmentarzu znajdują się miejsca pochówku powstańców styczniowych: Jana Wadowskiego (uczestnik bitwy pod Miechowem w 1863 r.), Witalisa Jaxy Chamca oraz Ferdynanda Michała Królickiego. Dolna część łąckiej nekropolii (przy drodze do Czarnego Potoku) stanowiła niegdyś miejsce pochówku ofiar epidemii z połowy XIX w.
Centrum Łącka ma charakterystyczny układ małomiasteczkowy. Pośrodku stoi studnia z figurką św. Floriana patrona strażaków, pierwotnie znajdująca się koło mostu na potoku Czarna Woda. Po II wojnie światowej przeniesiona na obecne miejsce. Można tu też zobaczyć kilka domków drewnianych z przełomu XIX i XX w., z których część przed wojną należała do łąckich Żydów. Jeden z nich - będący niegdyś własnością doktora Klajmana - stoi przy głównej drodze do Krościenka. Gospodarują w nim siostry zakonne, które otrzymały ów dom za opiekę nad córką doktora w czasie wojny. Charakterystycznym niegdyś budynkiem w Łącku była do 1917 r., tzw. austeria  - popularna karczma i dom noclegowy, stojący pośrodku rynku. 
W północnej części miejscowości, (tzw. Łączki albo Niemiecka Wieś) warto zwrócić uwagę na kilka drewnianych zabudowań, pamiętających czasy kolonizacji józefińskiej z końca XVIII w. Koło Urzędu Gminy znajduje się park rekreacyjno-wypoczynkowy z fontannami i ławeczkami. Można tu zobaczyć kilka okazałych dębów sadzonych jeszcze w XIX w. przez wielce zasłużonego dla Łącka doktora Chwaliboga oraz dziewiętnastowieczny drewniany spichlerz.
Przy ul. Ks. Piaskowego stoi krzyż poświęcony ofiarom I wojny światowej. 
W Łącku i okolicy działa kilku artystów ludowych, warto wśród nich wymienić Danutę Rams, Krystynę Sukiennik i Marię Janiczak (hafciarstwo), Franciszka Kurzeję (muzyk samouk) czy Mariusza Obrzuta z Obidzy (malarz).  Z Łąckiem związany jest kapelmistrz orkiestry reprezentacyjnej Straży Granicznej, ppłk dr Stanisław Strączek.
Współczesną atrakcją okolic Łącka jest bez wątpienia sztuczny tor slalomowy kajakarstwa górskiego „Wietrznice” zbudowany w latach 1995-97  z inicjatywy Klubu Sportowego „Start” z Nowego Sącza. Jego projektantem był słowacki sportowiec i budowniczy tego typu obiektów Ondrej Cibak z Liptowskiego Mikulasza. Organizuje się tutaj zawody o randze międzynarodowej.
W Łącku przy głównej drodze w stronę Krościenka znajduje się też niewielka Izba Regionalna, prowadzona przez Gminny Ośrodek Kultury, udostępniana dla zwiedzających po wcześniejszym uzgodnieniu z kierownictwem GOK. W tym samym budynku ma swoją siedzibę Towarzystwo Miłośników Ziemi Łąckiej, wielce zasłużone w działalności kulturalnej gminy.
Pomiędzy Łąckiem a Maszkowicami, na tzw. Górze Zyndrama znajduje się pomnik wystawiony w 1966 r. na Tysiąclecie Chrztu Polski. Wcześniej już był tu pomnik,  poświęcony bitwie grunwaldzkiej, wystawiony w rocznicę 500-lecia bitwy. Na uroczystości grunwaldzkie do Łącka i Maszkowic zjechali dostojni goście ze Starego i Nowego Sącza, Krościenka, Kamienicy i innych miejscowości. Byli przedstawiciele stronnictw politycznych z Sądecczyzny, Towarzystwa Szkoły Ludowej, Towarzystwa „Sokół”, a nawet reprezentanci miejscowej gminy izraelickiej. Po 100 latach, 15 lipca 2010 r., mieszkańcy Maszkowic, Łącka i okolic wystawili kolejną tablice pamiątkową z okazji 600-lecia grunwaldzkiej wiktorii. 
Góra Zyndrama jest także obiektem badań archeologicznych.  W trakcie wykopalisk odkryto tu ślady dużej wczesnośredniowiecznej osady.

Patronat medialny

Partnerzy